Erfelijke aanleg.
De precieze rol van erfelijkheid in de ontwikkeling van diabetes is nog steeds niet bekend. Wel is duidelijk dat de kans op het krijgen van insulineafhankelijke diabetes groter is als de ouders ook diabetes hebben. Die kans stijgt van 0.3 / 0.5 procent in de gehele bevolking naar 2 / 5 procent als één ouder diabetes heeft en naar 20 procent als beide ouders diabetes hebben.

Wetenschappers hebben al wel een aantal genen gevonden die overgeërfd worden door mensen met risico van diabetes. Maar ze geloven dat naast erfelijkheid ook omgevingsfactoren een rol spelen. Het voorkomen van diabetes bij identieke tweelingen (met dus identieke genen) toont dit aan. Als één individu van de tweeling diabetes ontwikkelt, is het lang niet zeker dat de ander het ook krijgt. De kans dat de ander ook diabetes krijgt is maar 30 / 50 procent.

Virale infectie.
Ook virale infecties kunnen een rol spelen bij het krijgen van diabetes. Bepaalde types virale infecties zouden de insulineproducerende bètacellen van mensen die gevoelig zijn voor diabetes kunnen veranderen. Om nog onbekende redenen herkent het eigen immuunsysteem de veranderde bètacellen dan niet langer als eigen cellen. De zogenaamde "killer-cells" van het immuunsysteem vallen die bètacellen dan aan en vernietigen ze. Als er te veel cellen vernietigd zijn, ontwikkelt de persoon in kwestie diabetes.

Voeding.
Suiker eten veroorzaakt geen diabetes. Althans, het eten van suiker beïnvloedt het immuunsysteem niet zodanig dat het de insulineproducerende cellen aanvalt en vernietigt. Wel veroorzaakt het eten van suiker een stijging van de bloedsuikerspiegel nádat het immuunsysteem de genoemde cellen vernietigd heeft.

Van verschillende bestanddelen van voeding wordt gedacht dat zij het immuunsysteem wel aanzetten tot de vernietiging van de insulineproducerende cellen. Zelfs koemelk wordt in dat verband genoemd.

Stress.
Mensen met diabetes geven vaak aan dat zij, toen zij de symptomen van diabetes kregen, stress hadden door bijvoorbeeld ernstige ziekte of een ongeval. Maar toch is stress niet de oorzaak van diabetes. Stress zorgt er wel voor dat het lichaam hormonen produceert die het effect van insuline tegenwerken. Als je geen diabetes hebt, maak je tijdens ziekte meer insuline aan om het effect van de zogenaamde stresshormonen tegen te werken.

De insulineproducerende cellen van iemand die diabetes aan het ontwikkelen is worden vaak maar langzaam vernietigd. Er zijn dan nog niet eens symptomen van diabetes te onderkennen. Maar als er te weinig insulineproducerende cellen over zijn als zo iemand ziek wordt, kan het lichaam de extra insuline die nodig is om het effect van de stresshormonen tegen te gaan niet meer maken. De bloedsuikerspiegel gaat dan opeens zo dramatisch omhoog dat diabetes gediagnosticeerd wordt.